TPHCM đang tiến hành nghiên cứu đầu tư vào các dự án đường sắt đô thị (Metro) nhằm mở rộng kết nối vùng với các địa phương lân cận như Đồng Nai, Bình Dương và Long An. Mục tiêu của kế hoạch này là tăng cường sự kết nối giữa các khu vực trong khu vực đô thị và các vùng phụ cận.
Tuyến Metro liên kết vùng
Tuyến Metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) dài gần 20 km, từ ga Bến Thành (Quận 1) đến Depot Long Bình (Thành phố Thủ Đức), hiện đã hoàn thành gần 96% khối lượng công trình và dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm nay.
Kế hoạch mở rộng tuyến Metro số 1 qua tỉnh Bình Dương và Đồng Nai đã được các địa phương liên quan thống nhất, nhằm tăng cường kết nối vùng.
Theo đó, phần tiếp theo của Metro số 1 sẽ kéo dài từ ga Bến xe Suối Tiên (gần bến Miền Đông mới) và trải dài trên cao bên phải Quốc lộ 1. Sau đó, tuyến sẽ rẽ trái nối qua ga Bình Thắng (trước nút giao Tân Vạn, tỉnh Bình Dương) với đoạn dài khoảng 1,8 km, và ước tính có tổng mức đầu tư gần 3.000 tỉ đồng.
Tại ga Bình Thắng, tuyến Metro sẽ được chia thành hai nhánh. Nhánh đầu tiên sẽ đi trên cao và kéo dài 18,3 km, nối từ ga Bình Thắng đến tỉnh Đồng Nai, đi qua các điểm như ngã ba Vũng Tàu, Chợ Sặt và khu vực xã Hố Nai 3 (huyện Trảng Bom).
Nhánh thứ hai sẽ đi về phía Bình Dương, có chiều dài 29,55 km, và đi qua nút giao Bình Chuẩn. Sau đó, nối đến Khu liên hợp Công nghiệp – Đô thị – Dịch vụ Bình Dương, bao gồm các địa điểm như thị xã Bến Cát, Tân Uyên và Thành phố Thủ Dầu Một.
Việc kết nối Metro số 1 liên vùng sẽ mang lại nhiều lợi ích về việc di chuyển giữa TPHCM, Đồng Nai và Bình Dương. Nhu cầu di chuyển giữa các vùng này là rất lớn, đặc biệt đối với các chuyên gia và người lao động tới làm việc trong các khu công nghiệp của khu vực.
Dựa trên lưu lượng và nhu cầu vận chuyển khách, Sở Giao thông Vận tải TP.HCM đã đề xuất ưu tiên đầu tư các phần đoạn của tuyến Metro số 1 từ ga Bến xe Suối Tiên đến ga Bình Thắng, cùng với một phần tiếp theo tới Biên Hòa (tỉnh Đồng Nai). Đồng thời, cũng đang tiến hành kêu gọi đầu tư cho tuyến Metro số 5 giai đoạn 2 (ngã tư Bảy Hiền – bến xe Cần Giuộc Mới) dài 14,5 km, với tổng vốn khoảng 2,1 tỉ USD. Khi hoàn thành, dự án này sẽ kết nối địa bàn Long An với các khu vực trung tâm TP.HCM.
Ngoài ra, cũng trong quá trình nghiên cứu, hai tuyến Metro số 3b (Ngã 6 Cộng Hòa – Hiệp Bình Phước) và số 4 (Thạnh Xuân – Khu đô thị Hiệp Phước) đang xem xét khả năng kết nối với một số tuyến Metro khác trên địa bàn tỉnh Bình Dương.
Không gian phát triển được mở rộng
Theo PGS.TS Phạm Xuân Mai, thành viên Hội đồng cố vấn giao thông cho TPHCM, cần xem xét giao thông ở quy mô vùng để tối ưu hóa hệ thống. Ông đề xuất sử dụng giao thông đường sắt làm trung tâm cho giao thông vùng, bởi đường sắt có thể trở thành giải pháp chủ đạo cho vận chuyển hàng hóa, giảm tắc nghẽn và phù hợp với sự phát triển của khu vực.
Trong phạm vi vùng bán kính 120-200 km, ông đưa ra quan điểm không nên tập trung vào giao thông hàng không do giới hạn về phạm vi, cũng như không tập trung vào giao thông đường thủy vì khả năng giới hạn của đường thủy trong việc đi sâu vào nội địa. Do đó, hệ thống giao thông vùng chủ yếu sẽ là sự kết hợp giữa đường bộ và đường sắt, với đường sắt đóng vai trò chủ lực.
Ông đề xuất sử dụng hai hệ thống tàu đồng hành gồm tàu tốc hành chở khách và tàu trung chuyển hàng trên đường sắt. Việc này sẽ giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến giao thông vùng, đồng thời giảm tỷ lệ tai nạn giao thông và tăng cường hiệu quả kinh tế. Bên cạnh đó, việc sử dụng hệ thống đường sắt còn giúp giảm thiểu chi phí và tăng cường sự luân chuyển kinh tế và xã hội trong toàn vùng.
Tại hội nghị Hội đồng điều phối Vùng Đông Nam Bộ diễn ra vào ngày 18.7, Bộ trưởng Kế hoạch – Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã đề xuất mở rộng không gian của TPHCM bằng cách kéo dài mạng lưới đường sắt đô thị đến các địa phương lân cận trong khu vực. Điều này nhằm thay đổi cơ bản về hạ tầng của Thành phố, tăng cường khả năng cạnh tranh, thu hút đầu tư và tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho TPHCM.
Việc phát triển mạng lưới đường sắt đô thị liên vùng đồng thời góp phần quan trọng trong việc phát triển các đô thị vệ tinh, tận dụng không gian ngầm và triển khai các mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) dọc theo các tuyến đường sắt đô thị này.
Khu vực đô thị của TPHCM đang tiếp tục mở rộng, liên kết với các đô thị lân cận như Đồng Nai, Bình Dương và Long An. Giám đốc Sở Giao thông Vận tải TP.HCM, ông Trần Quang Lâm, nhấn mạnh việc nghiên cứu và điều chỉnh các tuyến đường sắt đô thị sao cho phù hợp với quy mô và tầm nhìn phát triển của thành phố là cần thiết. Đặc biệt, ông nhấn mạnh việc xây dựng hệ thống đường sắt đô thị cần tạo kết nối liên vùng, đặc biệt là kết nối với các sân bay, cảng biển,… nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Hiện tại, UBND TP.HCM đang hoàn thiện đồ án điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng TP.HCM đến năm 2040 và tầm nhìn đến năm 2060. Đồ án này sẽ cập nhật các tuyến đường sắt đô thị kết nối liên vùng như một phần quan trọng trong việc định hướng phát triển bền vững của thành phố và khu vực xung quanh.
